Uit de kast (12): 'Vertellingen in concerto-vorm'

Ik heb me voorgenomen om op geregelde tijdstippen een cd uit de kast te halen die ik al jaren niet meer heb opgezet. Ik beluister de opname opnieuw en breng er hier kort verslag over uit.

Peter Benoit, fluit- en pianoconcerto, Ouverture Le roi des aulnes
Royal Flanders Philharmonic orchestra, Frédéric Devreese, Gaby van Riet, Luc Devos

Als zevenjarige stuurde ik ooit een gele briefkaart met als juiste antwoord Peter Benoit naar 't Kapoentje en won een pakketje strips. Alleen al daarom: hoog tijd om Benoit eens vanonder het stof te halen.  

In een box met Vlaamse symfonische muziek van August De Boeck, Arthur De Greef, Paul Gilson en Godfried Devreese zit ook een cd met werk van Peter Benoit: zijn piano- en fluitconcerto. Die benamingen werden er later aan gegeven want eigenlijk zijn het twee symfonische gedichten gebaseerd op een literaire inhoud, met het verschil dat de concertovorm werd gehanteerd en het geen louter symfonische vertellingen zijn. Zowel de fluit, gespeeld door Gaby Van Riet, als de piano van Luc Devos eisen solisten-aandacht op. Het principe is nauw verwant met wat de oudere generatie van Liszt en Berlioz hem voordeed.
Die literaire inhoud, dat is op zich al heel eigen aan de romantiek, de specifieke thema's zijn dat evenzeer. In het fluitconcerto draait het allemaal rond dwaallichtjes. Benoit is gaan neuzen in de vele Vlaamse legenden. Het kadert perfect in dat romantische nationalisme. Het pianoconcerto zweert bij ruïnes, die van het kasteel van Harelbeke, en de nacht. Romantischer kan het nauwelijks.
Eerlijk, ik hou er wel van, van beide werken. Van zijn muzikale taal ook. De aanhef van het fluitconcerto alleen al, daar spreekt internationale allure uit. Het is heel mooie, oerdegelijke muziek. Een derde werk vervolledigt de opname: de ouverture Le roi des aules, eveneens nu eens sprankelende, dan weer lyrische, maar steeds narratieve muziek.

Giovanni 

Uit de kast (11): 'Volksmuziek die Moldaafse armoede verzacht'

Ik heb me voorgenomen om op geregelde tijdstippen een cd uit de kast te halen die ik al jaren niet meer heb opgezet. Ik beluister de opname opnieuw en breng er hier kort verslag over uit.

Patricia Kopatchinskaja, Rapsodia
Muziek van Enescu, Ligeti, Kurtag, Dinicu, Ravel,...

Mijn eerste kennismaking met de violiste Patricia Kopatchinskaja was een cd van Philippe Herreweghe en zijn Orchestre des Champs-Elysées waarop ze de beide vioolconcerti en Romances van Beethoven speelde. Sindsdien ben ik benieuwd naar hetgeen ze uitbrengt. De cd Rapsodia was ons fijnste treffen tot op heden. Kopatchinskaja groeide op in het arme Moldavië. 'Toen God de wereldkaart bekeek', liet haar moeder zich ooit ontvallen, 'zei hij: "De wanhoop van dit kleine volk is zo groot dat een tegemoetkoming gepast is, ik zend hen de mooiste volksmuziek die er bestaat."'

Die muziek van haar thuisland vult de cd Rapsodia. Werken van Enescu, Ligeti, Kurtag, Dinicu, maar evengoed de bekende Tzigane van Ravel, componisten die de Moldavische muziektraditie in hun kunstmuziek verwerkten. 

'Iedere mens voelt zich wel ergens thuis', weet Kopatchinskaja. 'In een land, in het bijzin van zijn familie of in een muziekstijl. Alledrie heb ik ze op deze cd verenigd, als in een rapsodie.'

En dat klopt. Op de plaat spelen vader Viktor Kopatchinsky en moeder Emilia Kopatchinskaja mee. De vader gaat bijwijlen als een bezetene tekeer op de cimbalom, alsof hij enkel zijn eigen wetmatigheden volgt. De moeder volgde een klassieke vioolopleiding maar stortte zich nadat ze kennis maakte met Viktor volledig op de volksmuziek. Het resultaat van deze opmerkelijke samenwerking is een plaat die zo warm klinkt, dat die wel eens spontaan in de speler zou kunnen ontbranden.

Giovanni 

Uit de kast (10): 'Ja, ter ere van wie, eigenlijk?'

Ik heb me voorgenomen om op geregelde tijdstippen een cd uit de kast te halen die ik al jaren niet meer heb opgezet. Ik beluister de opname opnieuw en breng er hier kort verslag over uit.

Beethoven, Missa solemnis
La Chapelle Royale, Collegium Vocale, Orchestre des Champs Elysées, Philippe Herreweghe

Beethoven heeft zich serieus uit de naad gewerkt voor zijn Missa Solemnis. Niet alleen heeft hij er maanden, zelfs enkele jaren, aan gezwoegd. Ook in lengte stijgt ze ver boven de traditionele gebruiksmis uit, waardoor de compositie eerder voor de concertzaal lijkt bedoeld. Bovendien gebruikt hij zowat alle componeertechnieken die hij gedurende zijn carrière aanwendde in dit magistrale werk. Met de uitvoerders hield hij trouwens weinig rekening, hij drijft ze tot het uiterste. John Eliot Gardiner noemde het werk 'het koorzangersequivalent van het beklimmen van de Mount Everest'. Maar waarom getroostte hij zich al die moeite? Was de doorgaans voor verlichte humanistisch geïnspireerde deïst/panthëist die nooit een mis bijwoonde strikter in de leer dan hij zelf graag liet uitschijnen? Zou hij dit echt enkel gedaan hebben om de mogelijke broodheer aartshertog Rudolf van Oostenrijk gunstig te stemmen? Of toch om een geestelijk statement te maken? Beethoven-biograaf Jan Caeyers hecht veel belang aan deze laatste these, omdat het Dona nobis pacem (geef ons de vrede) opmerkelijk uitgebreider wordt uitgewerkt dan de andere ordinarium-delen. Een thema overigens dat Beethoven twee jaar later nog eens zal hanteren in zijn bekendste werk, de negende symfonie. Maar dan op tekst van Schiller.

Het waarom zullen we nooit helemaal achterhalen, maar de Missa Solemnis is wat mij betreft dé ultieme Beethoven-compositie, met de romantische kunstenaar als gids naar het hogere. De versie van Philippe Herreweghe doet het werk alle eer aan. Voor mij persoonlijk mochten de solo-zangeressen ietsje minder vibrato gebruiken, maar een kniesoor die daarom maalt.

Giovanni